Door het jaar heen ontstaat regelmatig discussie over het afsteken van vuurwerk tijdens de jaarwisseling. Inhoudelijk wordt deze discussie doorgaans gevoerd in het kader van letselschade, de belasting op de gezondheidszorg en de dreiging naar hulpverleners. Alle valide argumenten, maar wat opvalt is dat milieuschade doorgaans niet belicht wordt. Verbazingwekkend, omdat de impact op het milieu aanzienlijk is.
Emissies door Vuurwerk: Impact op de Luchtkwaliteit
Tijdens de jaarwisseling van 2022 naar 2023 werd er ongeveer 2,1 kiloton PM10 (fijnstof tot 10 µm) en 1,1 kiloton PM2,5 (fijnstof tot 2,5 µm) uitgestoten[1],[2].Dit komt overeen met respectievelijk 7% en 6% van de totale jaarlijkse uitstoot van deze fijnstofdeeltjes in Nederland. Door de verbranding van chemicaliën en metalen in het vuurwerk, die als fijne deeltjes in de lucht belanden levert vuurwerk dus een significante (tijdelijke) bijdrage aan luchtvervuiling tijdens de jaarwisseling.
In 2022 was de uitstoot van fijnstof (PM10) door wegverkeer in Nederland ongeveer 5,1 kiloton[3]. Voor 2023 was de uitstoot vergelijkbaar, met een lichte stijging naar 5,2 kiloton[4]. Deze cijfers omvatten de uitstoot door personenauto’s, vrachtwagens, en andere voertuigen, inclusief de slijtage van banden, remmen en wegdek.
Dit betekent dat het afsteken van vuurwerk tijdens de jaarwisseling tijdelijk een enorme piek in luchtverontreiniging veroorzaakt, vergelijkbaar met het effect van zes maanden gemotoriseerd verkeer.
Tijdens de jaarwisseling van 2022 naar 2023 werden de hoogste piekconcentraties fijnstof gemeten in Vlaardingen en Den Haag, met respectievelijk 1058 en 771 microgram fijnstof per kubieke meter lucht[5]. Dit zijn extreem hoge waarden, vooral in vergelijking met de norm.
De Europese normen voor fijnstof zijn als volgt:
- Jaargemiddelde grenswaarde: 40 microgram per kubieke meter.
- Etmaalnorm: De daggemiddelde concentratie fijnstof mag slechts 35 keer per jaar 50 microgram per kubieke meter overschrijden.
[1] https://www.emissieregistratie.nl/onderwerpen/fijnstofuitstoot-door-vuurwerk
[2] https://www.emissieregistratie.nl/
[3] https://www.clo.nl/indicatoren/nl012735-wegverkeer-volumeontwikkeling-en-milieudruk-1990-2022
[4] https://www.clo.nl/indicatoren/nl013039-emissies-naar-lucht-door-wegverkeer-2023
[5] https://www.rivm.nl/nieuws/2023-begint-met-kortstondig-smog-door-vuurwerk
Zware metalen in lucht en water
Naast fijnstof komen er bij het afsteken van vuurwerk ook verschillende zware metalen vrij, die schadelijk zijn voor het milieu en de gezondheid. Barium, strontium, koper en cadmium zijn enkele van de belangrijkste metalen die vrijkomen. Deze stoffen zijn niet alleen schadelijk voor de luchtkwaliteit, maar ook voor het waterleven. Koper bijvoorbeeld, is giftig in hoge concentraties en kan ernstige schade aan aquatische ecosystemen veroorzaken. Bovendien zijn metalen zoals cadmium, die vooral in illegaal vuurwerk aanwezig zijn, bijzonder schadelijk voor zowel het milieu als de gezondheid.
Volgens het RIVM komt ongeveer 10% van de zware metalen in de lucht terecht, terwijl de rest in de bodem, het riool en het oppervlaktewater belandt. Dit draagt bij aan de vervuiling van rivieren, meren en andere waterlichamen, wat de waterkwaliteit degradeert. Het verbod op vuurwerk zou de emissie van deze schadelijke stoffen naar zowel de lucht als het water kunnen stoppen, wat aanzienlijke voordelen zou hebben voor het milieu.
Andere milieuvervuiling
Bij het afsteken van vuurwerk komt stikstof voornamelijk vrij in de vorm van stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3)[1],[2]. Cijfers over stikstofuitstoot door vuurwerk zijn lastig te achterhalen. Bekend is wel dat deze stoffen bijdragen aan luchtverontreiniging en kunnen leiden tot gezondheidsproblemen en milieuschade2.
Tot slot veroorzaakt vuurwerk ook een aanzienlijke hoeveelheid afval. Er zijn schattingen beschikbaar over hoeveel afval door vuurwerk in het milieu terechtkomt, maar exacte cijfers zijn niet eenvoudig vindbaar. Volgens rapporten veroorzaakt vuurwerk in Nederland jaarlijks duizenden tonnen afval, met name in de vorm van verbrande en onverbrande resten, evenals plastic onderdelen en verpakkingen. Deze komen terecht in straten, natuurgebieden en wateren[3]. Een specifiek voorbeeld is een schatting dat ongeveer 10-20% van het totale gewicht van verkocht vuurwerk achterblijft als afval. Met een verkoopvolume van ongeveer 4.000 tot 5.000 ton vuurwerk per jaar, zou dit resulteren in 400 tot 1.000 ton aan afval. Dit bevat zowel zichtbare resten als kleinere chemische deeltjes die in de bodem en het water terechtkomen.
[1] https://www.rivm.nl/stikstof/wat-is-stikstof/stikstofemissie
[2] https://www.tno.nl/nl/duurzaam/klimaat-luchtkwaliteit/stikstof/
[3] https://www.change.inc/industrie/hoeveel-milieuvervuiling-scheelt-het-vuurwerkverbod-35337
Conclusie
Het stoppen met het afsteken van vuurwerk zou een significante reductie in milieuvervuiling betekenen. Het zou de uitstoot van fijnstof en zware metalen drastisch verminderen, wat zowel de lucht- als waterkwaliteit ten goede zou komen. Daarnaast zou het opruimen van vuurwerkafval worden vermeden, waardoor aanzienlijke kosten en vervuiling worden voorkomen. Gezien de milieurisico’s van vuurwerk en de effecten op de gezondheid van mens en dier, is het duidelijk dat een vuurwerkverbod een belangrijke stap zou zijn richting een duurzamer milieu in Nederland.
